Nema toliko važnih biljnih vrsta koje se mogu upotrijebiti za razne svrhe poput lana. Lan je biljka za koju se ne zna odakle je potekla jer se koristi od praistorije. Još su stari Egipćani koristili lan za dobijanje platna, kojim su, između ostalog, umotavali i mumije.
Vlakna lana su izuzetno jaka (jača od pamuka), istegljiva i čvrsta i koriste se u tekstilnoj industriji (konac, platno), ali i u proizvodnji izolacionih materijala i papira (čak i za izradu novčanica).
Lan je biljka koja raste samoniklo, ali se i uzgaja komercijalno, najviše u Kanadi, Rusiji, SAD, Argentini, Indiji i Kini. Razlog što se lan gaji više od šest hiljada godina nije sama biljka, već njeno sjeme.
Sjeme se koristi u ishrani, ima blagi „začinski” ukus. Sjeme se koristi i kao sirovina za druge industrijske namjene: za dobijanje ulja, boja, lakova, linoleuma i sapuna.
Vjerovatno ste već imali prilike da ga vidite, svijetlosmeđe je boje i najviše podsjeća na sejme susama po veličini i obliku. Baš kao i susamovo sjeme, laneno sjeme je puno ulja koje se dobija cijeđenjem sjemena i na ulje otpada od 32 odsto do 42 odsto mase sjemena.
S obzirom na veliku razliku između ove dvije vrijednosti sadržaja ulja, kalorijska vrijednost može da varira između 492 kcal/ 100 g i 534 kcal/100 g. Ako računamo sa gornjom granicom, od 100 g lanenog sjemena na ugljene hidrate otpada 28,88 g (mahom dijetna vlakna 27,3 g), bjelančevine 18,29 g i masti (ulje) 42,16 g.
Ono što ga čini zdravom namirnicom je, pored velikog procenta dijetnih vlakana, upravo sastav masnoća: samo 3,66 g su zasićene masti, a 36,26 g su nezasićene, odnosno polinezasićene masnoće, dakle odnos 1:10 u korist zdravih masnoća.
Jedna od glavnih komponenti lana su lignani. To su hemijska jedinjenja – fitoestrogeni (biljni estrogeni) koji imaju snažno antioksidativno djelovanje. Lignana u sjemenu lana ima u izobilju, čak i do 800 puta više nego u drugim biljkama, dakle, u prosjeku 300 mg lignana u 100 g semena.
Od vitamina, laneno sjeme sadrži obilje vitamina B1, zatim vitamine B2, B3, B5, B6, a od minerala kalcij, gvožđe, magnezijm, fosfor, kalijm i cink.
Upravo obilje zdravih masnoća je razlog zašto laneno sjeme može da snižava nivo lošeg holesterola u krvi. Rezultati blago zavise i od pola i uzrasta. Laneno sjeme može blagotvorno djelovati i na osobe sa dijabetesom, ujednačavanjem nivoa šećera u krvi.
Kod težih bolesti, poput raka, pozitivno djeluje antioksidativni efekat fitoestrogena. U svakom slučaju, laneno sjeme je krcato dobrim masnoćama i dijetnim vlaknima, pa se često upotrebljava i u sastavljanju dijeta. Laneno sjeme ima blagi laksativni efekat.
Svako ulje može da užegne, a sjeme lana nije nikakav izuzetak. Sjeme lana, ukoliko se samelje, može da užegne već za nedjelju dana na sobnoj temperaturi. Cijelo sjeme je znatno otpornije na proces oksidacije, tako da ostaje jestivo od 9 do 20 mjeseci od berbe ukoliko se skladišti na propisan način.
Nepropisno čuvanje može da znatno ošteti laneno sjeme, do mjere da postane potpuno nejestivo, pa i štetno po zdravlje. Kada kupujete laneno sjeme, kupujte ga u provjerenim radnjama zdrave hrane.