Neki slučajevi karcinoma su izvan naše kontrole, određeni genetskim defektima i predispozicijama koje se prenose s jedne generacije na drugu ili su podstaknuti genetskim promjenama koje prolazimo tokom svog života. Ipak, isto tako znamo da udisanje određenih materija, jedenje nekih namirnica i upotreba nekih vrsta plastike znatno povećava rizik od nastanka smrtonosnih vrsta karcinoma, ističu naučnici. Oni su analizirali brojne opsežne studije rađene protekle decenije i identifikovali najveće krivce - 33 kancerogene stvari za koje su, naučno dok
Kako nastaje rak
Svaki put kad se ćelija podijeli, enzimi koji učestvuju u sintezi, u prosjeku prave čak oko 120 hiljada greški. Da li je to mnogo ili malo, sasvim je nebitno, sve dok se ne dogodi ključna greška koja djeluje kao okidač raka zahvaljujući abnormalnom radu ćelije, rastu i neprekidnom dupliranju. Takva ćelija ignoriše signale da prestane i stimuliše tijelo da je opskrbljuje krvlju kako bi još rasla. Tada se takva ćelija beskonačno razmnožava, odnosno rak širi po tijelu. Naravno, ključno je i o kojem se tipu raka, odnosno greške radi, jer kod jednih to ide brže, a kod drugih sporije.
Prema naučnim predviđanjima će u sledećih 50 godina svaki treći čovek tokom svog života oboliti od raka, a više od 30 posto slučajeva bolesti moglo bi se spriječiti usvajanjem zdravih životnih navika, izbjegavanjem poroka poput cigareta i alkohola, ali prvenstveno izbjegavanjem kancerogene hrane.
1. Šećer
Naučnici ističu da konzumacija prevelikih količina šećera ne dovodi samo do gojaznosti i nastanka dijabetesa, već može aktivno oštetiti ćelije i povećati rizik od nastanka raka.
Nova istraživanja pokazuju da šećer može podstaći rast tumora u tijelu jer rak koristi šećer kao "gorivo". Za razliku od zdravih ćelija, ćelije raka mogu da pretvore svoju energiju iz glikolize bez kiseonika, u procesu anaerobne glikoze.
"Hiperaktivna konzumacija šećera ćelija karcinoma dovodi do začaranog ciklusa kontinuirane stimulacije razvoja i rasta karcinoma", kaže Džoan Tevelin, belgijski molekularni biolog nakon objavljivanja svoje studije, za koju se smatra da će dovesti do boljeg razumjevanja interakcije šećera i raka, što bi moglo pomoći u kreiranju ciljanih strategija ishrane za pacijente.
2. Procesuirana hrana
Svaka hrana koja dolazi u plastičnom pakovanju, industrijski je zatvorena i dizajnirana je da traje mjesecima bez kvarenja: Može biti brzo rešenje kada smo gladni, ali takođe povećava i rizik od nastanka raka.
Ovim namirnicama se kroz industrijsku proizvodnju tipično dodaju konzervansi, a najčešće je riječ o štetnim nitratima, koji im povećaju rok trajanja. Ti aditivi se kroz godine akumuliraju u tijelu i mogu nanijeti štetu na nivou ćelija i dovesti do nastanka bolesti poput raka.
3. Pušenje
Iako se duvanska industrija svojski trudila da to opovrgne, nema sumnje da duvanski dim sadrži najmanje 70 hemikalija koje su kancerogene. Nisu izloženi samo pušači, već i oni u njihovoj neposrednoj blizini - pasivni pušači koji su izloženi pušenju kod kuće ili na poslu. Oni imaju od 20 do 30 posto veći rizik od nastanka raka pluća. Duvanski dim može uzrokovati rak pluća, ali i još 16 vrsta raka, poput raka debelog creva ili raka dojke. Procene upućuju na to da oni koji puše između 1 i 14 cigareta dnevno imaju osam puta veći rizik od umiranja od raka pluća u odnosu na nepušače. Kod onih koji puše 25 ili više cigareta na dan taj rizik je veći čak 25 puta.
4. Sunčanje bez zaštite i solarijum
Ljudi koji su počeli da koriste solarijum prije 35-e godine života imaju 87 posto veću vjerovatnoću od obolijevanja od malignog melanoma u poređenju sa onima koji nikad nisu išli u solarijum. Osim toga, ljudi koji su počeli da koriste solarijum pre 35-e godine života imaju 87 posto veću šansu od obolijevanja od malignog melanoma u poređenju s onima koji nikad nisu išli u solarijum. Sunce takođe šteti, a najopasnije su opekotine i to one nastale u ranijoj životnoj dobi, kažu naučnici.
5. Toksične hemikalije na poslu
Neki ljudi rade s kancerogenim hemikalijama svaki dan, a studije pokazuju da su pod najvećim rizikom oni koji rade s aluminijumom, moleri, radnici koji rade na poslovima asfaltiranja, proizvođači gume, frizeri, kozmetički radnici koji rade gel na noktima. Osim toga, studije otkrivaju da je uopšteno rad u noćnim smjenama nešto što povećava rizik od nastanka raka, a uzrok toga je poremećaj cirkadijalnog ritma koji reguliše budnost i spavanje. To dovodi do hormonske neravnoteže u tijelu i povećava rizik hroničnih upala koje se mogu pretvoriti u rak.
6. Arsen
Prirodni sastojak Zemljine kore, je u svom anorganskom obliku izuzetno toksičan. Često se može pronaći u kontaminiranoj pitkoj vodi, poput na primer Bangladeša ili na sličnim mjestima gdje sistemi za navodnjavanje usjeva sadrže vodu s arsenom. Svjetska zdravstvena organizacija kaže da najmanje 140 miliona ljudi u 50 zemalja pije vodu koja sadrži visok nivo arsena. Osim toga, arsen je jedan od najkancerogenijih sastojaka cigarete.
7. Meso sa roštilja
Iako je hrana sa roštilja zaista ukusna, naučnici su otkrili da pripremanje mesa na taj način oslobađa karcinogen nazvan heterociklički aromatski amin, jer dolazi do promene hemijske i molekularne strukture mesa.
Podaci prikupljeni od 62.000 osoba u periodu od 9 godina pokazuju da ispitanici koji su često konzumirali meso pečeno na roštilju ili na neki sličan način imaju 60 posto veće šanse za rak pankreasa u odnosu na ispitanike koji su preferirali slabije pečeno meso ili ga uopšte nisu jeli. Osim toga, crveno meso pripremljeno na ovaj način redovnom konzumacijom povećava rizik od nastanka raka prostate.
8. Ugljen
Kod rudara koji iskopavaju ugljen decenijama imaju veću stopu obolijevanja od karcinoma pluća, bešike i želuca. Najopasniji su poslovi na gasifikaciji ugljena i destilaciji kamenog ugljena.
9. Alkohol
Redovno konzumiranje alkohola u većim količinama može povećati rizik od razvoja nekoliko različitih vrsta raka, uključujući rak grla, jetre, dojke i debelog creva. Prema američkom Nacionalnom institutu za rak, "rizik od razvoja raka povećava se s količinom alkohola koju osoba popije."
Nova analiza koja je obuhvatila 600.000 ljudi u 19 zemalja s visokim dohotkom utvrdila je da je konzumiranje više alkohola povezano s razvojem svih vrsta karcinoma probavnog sistema. Druga nedavna studija konzumenata alkohola u 195 zemalja širom svijeta otkrila je da je više od 25 posto smrti povezanih s alkoholom kod ljudi starijih od 50 godina zbog raka.