Srbija balansira između Rusije, Kine i Zapada, dok se njeni susjedi uglavnom oslanjaju na kooperaciju sa državama članicama NATO-a.
„Bezbjednost danas nije samo pitanje odbrane. Ona je pitanje infrastrukture, tehnologije, politike, ekonomije i vojske. Uzimajući sve to u obzir, odnosi koje je Srbija izgradila sa Rusijom i Kinom predstavljaju razlog za ozbiljnu zabrinutost”, kaže Mediu.
Harmonizacija vojnih strategija, sa evroatlantskim ciljevima što su proklamovale sve države regije, ostaje ključno pitanje i za Nikolu Lunića, konsultanta za geopolitiku i bezbjednost iz Beograda.
„Bilo bi očekivano da – ukoliko sve zemlje jednog dana žele da uđu u NATO i Evropsku uniju – evropska bezbjednosna struktura bude u potpunosti usklađena. To podrazumijeva i koordinaciju vojnih nabavki. Ali to se, naravno, ne dešava u našem regionu, zbog nedovršene historije i često nacionalističkih i agresivnih narativa”, smatra Lunić.
Od šest država Zapadnog Balkana, Albanija, Crna Gora i Sjeverna Makedonija su članice NATO-a; Kosovo i Bosna i Hercegovina teže članstvu, dok je Srbija, iako zvanično vojno neutralna, dio NATO programa “Partnerstvo za mir”.
Zemlje članice NATO-a, u principu, imaju naoružanje koje je dizajnirano ili prilagođeno na način koji ga čini međusobno kompatibilnim, što znači da oprema mora da “govori istim tehnološkim jezikom”.
Prema podacima Međunarodnog instituta za istraživanje mira u Stokholmu (SIPRI), Srbija je u posljednjih pet godina imala najveće vojne izdatke u regionu Zapadnog Balkana, kupujući oružje i sa Zapada i sa Istoka.
Samo u 2024. godini izdvojila je 2,2 milijarde dolara za vojsku – gotovo pet puta više od Albanije, članice NATO-a. Kosovo je u istom periodu odvojilo 162 miliona, u poređenju sa 90 miliona koliko je potrošilo 2020. godine.
Za Fatmira Mediua, ovakav disbalans u vojnim ulaganjima podiže “crvenu zastavicu”.
“Srbija – ako pogledate njene politike u Bosni i Hercegovini, a naročito na Kosovu – nikada nije odustala od pretenzija da štiti, kako kaže, srpsko stanovništvo. To je isti narativ koji je koristila i Rusija [za invaziju na Ukrajinu]. Dakle, ona neće odustati od dominacije na Balkanu“, kaže Mediu.
Kao opravdanje za naoružavanje, Vučić često pominje “prijetnje iz susjedstva”. “Mi nikoga nećemo dirati, samo ćemo braniti svoju teritoriju i svoj integritet”, poručio je početkom septembra u Pekingu.
Po mišljenju Nikole Lunića, takva retorika prvenstveno služi unutrašnjim političkim potrebama. Ali i dodaje, pokušaji Srbije da balansira između svih, uključujući Kinu i Rusiju, mogli bi joj se u jednom trenutku “obiti o glavu”.
„Ako aktuelna geopolitička kriza eskalira, i sama Srbija bi se našla u veoma osetljivoj situaciji, gdje niko ne bi prihvatio njen neutralni status. U takvom scenariju, svi bi je doživljavali kao nepouzdanog partnera“, ocjenjuje Lunić.
Bivši zvaničnik NATO-a, Jamie Shea, kaže da Kina traži oslonac u Evropi, a Srbija – sa svojim ekonomskim potrebama i stalnim kolebanjima između Istoka i Zapada – predstavlja privlačnog partnera.
On ne isključuje mogućnost da bi se Vučić, pod pritiskom unutrašnjih turbulencija i regionalnih tenzija, mogao konfrontirati i sa susjedima.
Shea naglašava da NATO mora pažljivo pratiti bezbjednosna dešavanja duž granica i u područjima sklonim nestabilnosti.
“Mislim da je sada važno da NATO ima specijalnog izaslanika u regionu, koji bi radio zajedno sa predstavnicima EU i SAD-a”, kaže Shea.
